بسیاری از باورمندان به کرویت زمین، در اولین برخورد با مفهوم زمین مسطح، به سوی آزمایش اراتوستن پیش می روند و آن را دلیل محکم و قاطعی بر کرویت زمین میدانند.
مطالب مرتبط با اراتوستن :
اما آزمایش اراتوستن چه می گوید؟
قرن سوم قبل از میلاد (حدود ۲۰۰۰ سال پیش) اخترشناس یونانی با حدود ۲ درصد خطا با استفاده از یك اصل هندسي ساده شعاع و محیط زمین را اندازه گرفت. او سر كتابدار موزه اسكندریه و نخستین كسي بود كه اندازه زمین را محاسبه كرد .
وي متوجه شد كه در ظهر روز تابستاني ، ستون هاي عمودي در شهر سین (اسوان امروزی در مصر) هیچ سایه اي نمي اندازد اما همان وقت در اسكندریه درشمال سین ستون های عمودي عقربه ساعت خورشیدي سایه مي اندازد.
با اندازه گیري طول سایه و ارتفاع ستون، وي تعیین كرد كه فاصله اسكندریه با سمت الراس ، ۷٫۲ درجه است و از آنجایي كه این رقم حدود یك پنجاهم ۳۶۰ درجه است پس فاصله اسكندریه تا سین ۵۰۰۰ استادیوم (مقیاس آن زمان) پس محیط زمین باید پنجاه برابر فاصله اسكندریه و سین باشد .
سپس محیط زمین به دست آمد و به این ترتیب قطر زمین به دست مي آید كه فقط ۱۵۰ كیلومتر با میزان فعلي تفاوت دارد.در آسوان (شهري كنار رود نیل) مشاهده مي شد كه ظهر روز اول تابستان چاه هاي عمیق به وسیله نور خورشید روشن مي شود و میله هاي عمود روي زمین سایه ندارند. اراتوستن در اسكندریه واقع در ۷۹۰ كیلومتري آسوان در همین روز به خصوص میله هایی را به طور عمود روي زمین قرار داد و زاویه پرتو هاي خورشید را با میله اندازه گرفت. طبق محاسبات او این زاویه ۷ درجه و ۱۲ دقیقه یا حدود ۰٫۰۲ یك دوركامل دایره به دست آمد. چون زاویه به دست آمده با زاویه اي كه امتداد دو میله عمود در دو شهر آسوان و اسكندریه مي سازد برابر است در نتیجه شعاع زمین به دست میآید.
به عبارت دیگر اراتوستن اشاره کرد که در ظهر در زمان انقلاب تابستانی در اسوان خورشید هیچ سایه ای ندارد و پرتو ها باید مستقیم به انتهای چاه برسند، در همین حال در اسکندریه یک میله فلزی عمودی ایستاده سایه قابل توجهی دارد.
با حساب طول سایه با فرض او از فاصله خورشید اراتوستن محیطی از زمین نزدیک به عددی که منجمان خورشید مرکزی امروزه قبول دارند بدست آورد. حقیقت این است که اراتوستن خورشید را میلیون ها مایل دورتر از زمین فرض کرد بطوری که پرتو های آن حتی در نقاط مختلف مانند اسوان و اسکندریه باید کاملا موازی منتشر شوند.
بنابراین یک فرض اشتباه باعث شد پایه محاسبات بر اشتباه بنا شود. اگر به همان نسبت خورشید را نزدیکتر فرض میکرد و زمین را مسطح، نتایج درستی بدست می آورد.
خشت اول چون نهد معمار کج — تا ثریا می رود دیوار کج
با اندازه گیری زاویه خورشید در دو نقطه بر روی زمین بطور همزمان و حساب فاصله آن ها از یک دیگر، قضیه فیثاغورس ارتفاع و ابعاد خورشید را نشان میدهد. با استفاده از این روش قطر و فاصله خورشید و ماه بار ها و بار ها محاسبه شده اند.
نکته جالب درباره آزمایش اراتوستن این است که او به هیچ عنوان شکست نور و تاثیر اتمسفر بر نور خورشید را در آزمایش خود در نظر نگرفت. البته او حق داشت چرا که تا آن زمان چنین پدیده ای شناخته شده نبود. پس آزمایش اراتوستن راهکار ناقصی را ارائه میدهد.
امروزه جریان اصلی علم باور دارد که اتمسفر زمین مانند یک لنز رفتار می کند ولی همزمان به آزمایش اراتوستن نیز به عنوان یک آزمایش علمی و کاملا صحیح، باور دارد. این دو باهم در تناقض هستند. اگر جریان اصلی علم باور دارد که شکست نور باعث تغییر مکان خورشید می شود و حتی به راحتی به این موضوع اعتراف نیز می کند، پس عملا هیچ راه دقیقی برای محاسبه مثلثاتی خورشید از زمین وجود ندارد.
بنابراین پارامتر های مرتبط با خورشید (اندازه، فاصله و… بطور دقیق) نامعلوم باقی می مانند.
علم مدرن ادعا می کند که اتمسفر زمین مانند یک لنز مقعر عمل میکند. اراتوستن در زمان انجام آزمایش خود از چنین موضوعی بی اطلاع بود. بنابراین او شکست پرتو های نور در اتسمفر را نادیده گرفت و تصور کرد که بر روی یک زمین کروی ایستاده است، چون محاسبات او بر اساس نور های موازی بود.
شما نمیتوانید یک فرض را حقیقت مطلق در نظر بگیرید و پس از آن تمام مدل را بر اساس چنین فرضی پایه گذاری کنید.
میتوانید تصویری از مقایسه دو مدل کروی و مسطح را در آزمایش اراتستن ببینید:
