تفسیر آیه: خداست که هفت آسمان و زمین را مانند آنها آفرید

تفسیر آیه شریفه: خداست که هفت آسمان و زمین را مانند آنها آفرید: آیه 12 سوره طلاق

اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَمِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِكُلِّ شَيْءٍ عِلْمًا

خدا همان كسى است كه هفت آسمان و همانند آنها هفت زمين آفريد. فرمان [خدا] در ميان آنها فرود مى‌آيد، تا بدانيد كه خدا بر هر چيزى تواناست، و به راستى دانش وى هر چيزى را در بر گرفته است.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عِلْماً «12»

اللَّهُ الَّذِي‌: خداى به حق آن ذاتى است كه، خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ‌: بيافريد هفت آسمان را بعضى فوق بعضى، وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَ‌: و بيافريد زمين را مانند آسمانها، يعنى آن را هفت طبقه خلق فرمود، بعضى تحت بعضى ديگر.

زمخشرى گويد: در قرآن هيچ آيتى نيست كه دلالت كند بر آنكه زمين طبقه است، مگر اين آيه. در روايت آمده كه: ما بين هر دو آسمان، پانصد ساله راه، و زمينها مثل آسمانهايند و مراد مماثله در كيفيت است نه در كميت، زيرا كميت آسمان، مخالف كميت زمين است. يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَ‌: نازل مى‌شود فرمان خدا ميان آسمان‌ها و زمينها، يعنى نافذ است حكم الهى در جميع آسمانها و زمينها به حيات و موت و صحت و مرض و غنا و فقر و ساير تصاريف امور بر وجه حكمت و مصلحت، لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ‌: تا بدانيد بدرستى كه خداى تعالى، عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ: بر آفريدن همه چيزها و تدبير همه امورات تواناست، وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ: و بدرستى كه خداى تعالى جارى ساخت فرمان خود را تا بدانيد بتحقيق احاطه دارد، بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عِلْماً: به همه چيزها از روى علم، يعنى علم ازلى احاطه دارد به تمام اشيا، و هيچ چيز از موجودات علوى و سفلى از دائره علم و قدرت سبحانى خارج نيست.

جلد 13 – صفحه 218

ج13، ص219

هفت آسمان و هفت زمین را در هر یک از آسمان های خود و یک زمین از زمین خود، مخلوقی از مخلوق خود، امری به امر او و حکمی از قضای او آفرید.

_ابن عبد العلاء از ابن ثور از معمر، از قتاده، که گفت: پیامبر صلی الله علیه و آله روزی با اصحاب خود نشسته بود که ابری گذشت. توسط…
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: آیا می دانید این چیست؟ «این افسارها، این چشمه‌های زمین را خداوند به سوی قومی می‌راند که او را نمی‌پرستند».

گفت: می دانی این آسمان چیست؟ «گفتند خدا و رسولش داناترند.
فرمود: این آسمان موجی است مهار شده و سقفی محفوظ. سپس فرمود: می دانی بالاتر از آن چیست؟

گفتند: خدا و رسولش داناترند، فرمود: بالاي آن آسمان ​​ديگر است تا هفت آسمان را شمرد.

و می‌گوید: آیا می‌دانی میان آنها چیست؟ “پانصد سال”؛ سپس فرمود: می دانی بالاتر از آن چیست؟ گفتند: خدا و رسولش داناترند، فرمود: بالاتر از آن عرش است، فرمود: آیا می‌دانی میان آنها چیست؟ گفتند خدا و رسولش داناترند.

فرمود: میان آنها پانصد سال فاصله است. سپس فرمود: آیا می دانی این سرزمین چیست؟ گفتند: خدا و رسولش داناترند، فرمود: «زیر آن زمین است.» فرمود: آیا می دانی بین آنها چقدر فاصله است؟ گفتند خدا و رسولش بهتر می دانند.

فرمود: ميان آنها پانصد سال سفر است تا هفت زمين را شمرد، سپس فرمود: سوگند به کسي که جانم در دست اوست، اگر انسان را با طناب فرود آورند تا به آن برسد. ته زمین هفتم بر خدا نازل می شد.»

سپس فرمود: او اول و آخر و آشکار و پنهان است و به هر چیزی داناست.

_ابن عبدالعلاء: «چهار فرشته بین آسمان و زمین به هم رسیدند و به یکدیگر گفتند: از کجا آمدی؟ .»

یکی از آنان گفت: پروردگارم مرا از آسمان هفتم برانگیخت و او را ترک کردم. سپس آن دیگری گفت: پروردگارم مرا از زمین هفتم فرستاد و او را ترک کردم. سپس آن دیگری گفت: پروردگارم مرا از مشرق فرستاد و او را ترک کردم. سپس آن دیگری گفت: پروردگارم مرا از مغرب فرستاد و او را ترک کردم و سپس…

و فرمود: (يَتَنـزلُ الأمْرُ بَيْنَهُنَّ: امر به آنها نازل می شود).
خداوند متعال می فرماید: امر خدا بین آسمان هفتم و زمین هفتم نازل می شود.

(امر بین آنها نازل می شود) فرمود: بین زمین هفتم تا آسمان هفتم.

و : (لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ: تا بدانيد كه خداوند بر هر چيز تواناست) خداوند متعال مي فرمايد: حكم خدا و امر او در ميان آن نازل مي شود تا شما اي مردم ماهيت قدرت و اختيار او را بشناسيد و چيزي نباشد. اینکه او بخواهد برای او محال است و چیزی که او بخواهد برای او محال نیست.

ولى او بر هر چه بخواهد قادر است (و به راستى كه خداوند همه چيز را به علم احاطه كرده است) خداوند متعال مى فرمايد: و اى مردم تا بدانيد كه خداوند بر هر چيزى از مخلوقات خود احاطه دارد به علم، نه ثقل ذره ای در زمین یا در آسمان از او می گریزد و نه چیزی کوچکتر از آن.

خداوند متعال می فرماید: «وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِكُلِّ شَيْءٍ عِلْمًا: ای مردمی که از فرمان پروردگارتان سرپیچی می کنید بترسید که هیچ چیز او را از عذاب شما باز نمی دارد و او بر آن تواناست و از اعمال شما نیز آگاه است، پس چنین نیست. بر او پوشیده است که از آنان می ترسی و اوست که آنان را بر تو می شمرد تا به تو پاداش دهد، در روزی که هر کس در برابر آنچه به دست آورده پاداش می گیرد.

خدای سبحان می فرماید به قدرت کامل و حجت عظیم خود خبر می دهد تا این انگیزه ای باشد برای تجلیل از آنچه از دین حق تشریع کرده است (الله الذي خلق سبع سماوات: خداوند آفریدگار هفت آسمان است) چنانکه خداوند متعال به حضرت نوح خبر داد. به قومش گفت: (ألم تروا كيف خلق الله سبع سماوات طباقا: آیا ندیدی که چگونه خداوند هفت آسمان را به صورت طبقه آفرید) نوح: 15.

و خداوند متعال فرمود: «: تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالأرْضُ وَمَنْ فِيهِنَّسماوات و زمین هفتگانه و هر که در آنهاست او را تسبیح می گویند.» اسراء: 44.

_ زمین های هفت گانه را ذکر کرد و فاصله میان آنها و فاصله هر یک از آنها پانصد سال است و همینطور در حدیث دیگر: هفت آسمان چیست و آنچه در آنهاست و آنچه میان آنهاست و زمینهای هفتگانه و آنچه در آنهاست و آنچه در میان آنهاست در کرسی مانند حلقه ای است که بر زمین بیابانی انداخته می شود.

. ابن عباس در مورد گفتار او: (هفت). آسمانها و زمین مانند آنها) فرمود: اگر تفسیر آن را به شما می گفتم کافر می شدید و کفر شما همان تکذیب شماست.

قول حق تعالى: اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَمِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِكُلِّ شَيْءٍ عِلْمًا،

خداوندی که هفت آسمان و مانند آن زمین را آفرید، حکایت از کمال قدرت خود و توانایی او بر معاد و پاسخگویی دارد.
در آسمانها اختلافی نیست که آنها هفت تا ستند، یکی بالاتر از دیگری.

سپس فرمود:وَمِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ آنها یعنی هفت.
که آنها هفت زمین هستند که روی هم قرار گرفته اند و بین هر زمین و زمینی به اندازه آسمان و بهشت ​​فاصله است و در هر زمینی ساکنان هستند. از خلقت خدا هستند
ضحاک گفت: و از الارض مانند آنهاست، یعنی هفت زمین از دو زمین، ولی بدون هیچ شکافی به یکدیگر چسبیده اند، برخلاف آسمانها که بالای همدیگر هستند و پیوسته نیستند.

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ هَذِهِ الْأَرْضَ بِمَنْ عَلَیْهَا عِنْدَ الَّتِی تَحْتَهَا کَحَلْقَهًٍْ مُلْقَاهًٍْ فِی فَلَاهًٍْ قِیٍّ وَ هَاتَانِ بِمَنْ فِیهِمَا وَ مَنْ عَلَیْهِمَا عِنْدَ الَّتِی تَحْتَهَا کَحَلْقَهًٍْ مُلْقَاهًٍْ فِی فَلَاهًٍْ قِیٍّ وَ الثَّالِثَهًُْ حَتَّی انْتَهَی إِلَی السَّابِعَهًِْ وَ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ وَ السَّبْعُ الْأَرَضِینَ بِمَنْ فِیهِنَّ وَ مَنْ عَلَیْهِنَّ عَلَی ظَهْرِ الدِّیکِ کَحَلْقَهًٍْ مُلْقَاهًٍْ فِی فَلَاهًٍْ قِیٍّ وَ الدِّیکُ لَهُ جَنَاحَانِ جَنَاحٌ فِی الْمَشْرِقِ وَ جَنَاحٌ فِی الْمَغْرِب.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- همانا این زمین و هرکه بر آن است در برابر آنچه زیر آن قرار گرفته همچون حلقه‌ای است که در سرزمینی پهناور و خالی از سکنه افتاده باشد، و این هر دو با آنچه در آن‌ها و بر آنهاست در برابر آنچه زیر آن است چون حلقه‌ای است که در فلاتی پرت، افتاده است، و همچنین است سوّمی تا آنکه به هفتمی می‌رسد، سپس این آیه را تلاوت فرمود: خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ و این هفت زمین با آنچه در آنهاست و آنچه بر آنهاست بر پشت خروس همچون حلقه‌ای است که در دشتی پرت افتاده است. این خروس دو بال دارد که یک بال در مشرق و بال دیگرش در مغرب است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۷۲ الکافی، ج۸، ص۱۵۳/ بحارالأنوار، ج۵۷، ص۸۳/ التوحید، ص۲۷۵/ نورالثقلین

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ فَرْدٌ یُحِبُّ الْوَتْرَ وَ فَرْدٌ اصْطَفَی الْوَتْرَ فَأَجْرَی جَمِیعَ الْأَشْیَاءِ عَلَی سَبْعَهًٍْ فَقَالَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ. امام علی (علیه السلام)- خدا یکتاست و فرد را دوست دارد. خدا بی‌همتاست و فرد را برگزیده است. و قاعده هفت را بر تمام اشیاء جاری ساخت: خدای عزّ‌وجلّ فرموده است: خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۷۴ مستدرک الوسایل، ج۷، ص۴۶۳/ بحارالأنوار، ج۹۴، ص۵/ الغارات، ج۱، ص۱۰۷

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَمَّا أَرَادَ أَنْ یَخْلُقَ آدَمَ (علیه السلام) بَعَثَ جَبْرَئِیلَ (علیه السلام) فِی أَوَّلِ سَاعَهًْ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَهًْ فَقَبَضَ بِیَمِینِهِ قَبْضَهًْ بَلَغَتْ قَبْضَتُهُ مِنَ السَّمَاءِ السَّابِعَهًْ إِلَی السَّمَاءِ الدُّنْیَا وَ أَخَذَ مِنْ کُلِّ سَمَاءٍ تُرْبَهًْ وَ قَبَضَ قَبْضَهًْ أُخْرَی مِنَ الْأَرْضِ السَّابِعَهًْ الْعُلْیَا إِلَی الْأَرْضِ السَّابِعَهًْ الْقُصْوَی.

امام صادق (علیه السلام)- خدای عزّوجلّ، چون خواست آدم را بیافریند، در ساعت یکم روز جمعه، جبرئیل را فرستاد و او با دست راستش، از آسمان هفتم تا آسمان دنیا، مشتی خاک برگرفت و از هر آسمانی، تربتی برداشت. همچنین، او از زمین هفتم بالا تا زمین هفتم فرودین دوردست، مشتی خاک برگرفت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۳۷۴ الکافی، ج۲، ص۵/ بحرالعرفان، ج۱۶، ص۸۰/ نورالثقلین